Aandoeningen van de aorta

De aorta, ook wel de grote lichaamsslagader genoemd, begint net boven het hart en loopt in de borstholte eerst een stukje omhoog (het opstijgende deel van de aorta), om daarna in een boog van 180 graden (de aortaboog) weer naar beneden te lopen (het neergaande deel van de aorta). Vervolgens loopt de aorta door naar de buik (buikaorta), om zich vervolgens te splitsen in twee bloedvaten naar de benen. De aorta heeft veel vertakkingen naar organen en lichaamsonderdelen, zoals hoofd en armen (uit de aortaboog), ruggenmerg (uit het neergaande deel), nieren en darmen (uit de buikaorta).

De aorta is het grote bloedvat waarlangs het zuurstofrijke bloed naar de organen van ons lichaam wordt getransporteerd. Daarom is het voor het hele lichaam van groot belang dat de aorta goed functioneert. De aorta kan op twee manieren niet goed of minder goed functioneren: het bloedvat kan te nauw zijn of juist te wijd.

Vernauwing in de aorta

Bij een coarctatie van de aorta is de aorta op een bepaalde plek vernauwd. Op die plek ontstaat een obstakel in de bloedstroom dat gevolgen heeft voor de bloeddruk: in vaten die boven de vernauwing zijn verbonden met de aorta wordt de bloeddruk hoger dan in de vaten onder de vernauwing. Het gevolg kan bijvoorbeeld zijn dat hoofd en armen genoeg zuurstofrijk bloed krijgen terwijl het onderlichaam tekort komt. De linkerkamer van het hart gaat harder pompen om dit probleem op te lossen, wat niet lukt zolang de vernauwing de bloedstroom in weg zit. Het hart wordt daardoor te zwaar belast.

Te wijde aorta

Een aandoening die meer voorkomt is een te wijde aorta. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals hoge bloeddruk of erfelijke aanleg. Bepaalde aangeboren hartziekten, zoals het syndroom van Marfan, kunnen gepaard gaan met een verwijding van de aorta. Er is geen gemakkelijk antwoord te geven op de vraag hoe wijd de aorta moet zijn om in medische zin te wijd te zijn. De wijdte of diameter van een gezonde aorta hangt af van geslacht, lengte en leeftijd. Het is normaal dat de diameter van de aorta groeit met het ouder worden: bij mannen ongeveer 0.9 mm per tien jaar en bij vrouwen iets minder, ongeveer 0.7 mm per tien jaar.

Risico’s van een te wijde aorta

Een te wijde aorta kan scheuren, zowel in de binnenwand als aan de buitenkant van het bloedvat. Een scheur in de binnenwand van de aorta noem je een aortadissectie. Er kan bloed tussen de lagen van de aortawand komen, waardoor de bloedvoorziening naar organen in gevaar komt, in bepaalde gevallen ook de bloedvoorziening naar de hartspier zelf. Door een zwakke aortawand kan in bepaalde gevallen bloed weglekken naar bijvoorbeeld het pericard of hartzakje. Als dat gebeurt wordt het hart in zijn bewegingen belemmerd. Vanwege die risico’s is een aortadissectie een ernstig ziektebeeld dat behandeld moet worden.

De behandeling hangt af van de plek waar de aorta gescheurd is. Als de scheur zich bevindt in het opstijgende deel of de aortaboog (een type A aortadissectie) dan wordt meestal een deel van de aorta vervangen. Als de scheur zich bevindt in het afdalende deel zit (een type B aortadissectie), dan wordt in bepaalde gevallen een stent geplaatst. Van groot belang is ook een behandeling van de bloeddruk om de aortawand te ontlasten.

Van een aortaruptuur spreek je als de aortawand van binnen naar buiten helemaal doorscheurt. Bij een aortaruptuur is de kans op overlijden zeer groot.

Hoe wijder de aorta, hoe groter het risico op een scheur. Om een aortadissectie of een aortaruptuur te voorkomen wordt bij een sterk verwijde aorta een operatie overwogen. Een operatie aan de aorta, zeker als het gaat om het opstijgende deel, is niet zonder risico. De dokter moet dus een afweging maken tussen het risico van een verwijde aorta en het risico van de operatie.

Klachten

Een verwijde aorta geeft doorgaans geen klachten en wordt vaak bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld tijdens het maken van een echo van het hart. Een aortadissectie geeft wel klachten: een hevige pijn tussen de schouderbladen en / of pijn op de borst. Bij een aortaruptuur treedt in korte tijd veel bloedverlies op waardoor een patiënt in een levensgevaarlijke shocktoestand kan geraken.

Voorkomen is beter dan genezen (syndroom van Marfan)

Hoge bloeddruk moet bij een patiënt met een te wijde aorta heeft goed worden behandeld. Bij patiënten met het syndroom van Marfan worden gunstige resultaten gezien bij een behandeling met bèta-blokkers en de bloeddrukverlager losartan. Voor deze patiënten is het daarnaast verstandig om zich niet zwaar in te spannen, zoals bijvoorbeeld intensief sporten. Verder is ook is gezonde voeding en – indien van toepassing - stoppen met roken van belang.