Digoxine (digitalis)

Het medicijn digoxine doet twee dingen: het versterkt de knijpkracht van het hart en het vertraagt het hartritme. Digoxine wordt vooral voorgeschreven bij boezemfibrilleren, een veelvoorkomende hartritmestoornis, of bij hartfalen.

Digoxine is een hartmedicijn met geschiedenis. Al in de achttiende eeuw werd het effect op het hart beschreven door William Withering in een klinische trial avant la lettre. Het medicijn werd toen gewonnen uit vingerhoedskruid. Digoxine wordt tegenwoordig in het laboratorium vervaardigd, maar de naam digitalis (= vingerhoedskruid) wordt nog steeds naast digoxine gebruikt.

Uit moderne klinische trials komt naar voren dat digoxine bij mensen met hartfalen soms de kwaliteit van leven kan verbeteren, maar niet de levensduur. Het hart krijgt een prikkel om krachtiger te pompen, maar digoxine brengt geen verbetering in de onderliggende oorzaak, een verzwakte en vergrote hartspier. In de praktijk wordt digoxine vooral voorgeschreven bij boezemfibrilleren.

Boezemfibrilleren: verlaging hartritme

Boezemfibrilleren komt veel voor, zelfs meer dan een hartinfarct. Bij deze hartritmestoornis is het hartritme in de boezems geheel chaotisch, maar blijft de pompkracht van het hart behouden omdat de hartkamers het chaotische ritme niet overnemen. De pompkracht gaat wel achteruit omdat de hartkamers toch minder regelmatig samentrekken. Digoxine verlaagt het hartritme van de kamers en versterkt daardoor de pompkracht van het hart.

Hartfalen: bloeddrukverlagers versus digoxine

In het verleden kregen mensen met hartfalen standaard digoxine met plaspillen. Deze combinatie zorgde voor verlichting van de klachten, omdat digoxine de hartspier krachtiger laat samenknijpen. Maar uit klinische trials komt niet naar voren dat deze behandeling de levensduur verlengt. Dat blijkt wel het geval te zijn als de plaspillen gecombineerd worden met bloeddrukverlagers zoals bètablokkers of ace-remmers. Daarom komt die laatste combinatie bij mensen met hartfalen tegenwoordig meer voor.

De reden dat bloeddrukverlagers beter uit de klinische trials komen dan digoxine is waarschijnlijk dat digoxine de hartspier extra belast, terwijl bloeddrukverlagers juist voor ontlasting van de hartspier zorgen.

Digoxine Het onderzoek van de plantkundige William Withering naar vingerhoedskruid wordt gezien als een voorloper van de moderne klinische trials. Hij maakte mee dat iemand met een hartziekte vingerhoedskruid kreeg van een kruidenvrouwtje en onderzocht systematisch wat de uitwerking en de ideale dosering was.

Een klinische trial in de achttiende eeuw

Het systematisch onderzoek van de achttiende-eeuwse Britse plantkundige William Withering naar vingerhoedskruid wordt gezien als een van de eerste klinische trials. Withering maakte mee dat iemand die last had van vochtophoping een plantenmengsel van een kruidenvrouwtje kreeg en daarvan duidelijk opknapte. Als plantkundige wist hij dat te verklaren door het vingerhoedskruid in het mengsel, want die plant was al eerder beschreven als middel tegen vochtophoping.

Withering was de eerste die een medicijn systematisch onderzocht en liep daarmee vooruit op de klinische trials van onze tijd. Hij bestudeerde wat de uitwerking was op zijn proefpersonen van verschillende delen van de plant en ontdekte het grote belang van de dosering.

Digoxine Gachet Vincent van Gogh maakte een portret van zijn behandelend arts Paul Gachet waarop vingerhoedskruid verwijst naar het medicijn digitalis.

Portret van een dokter met vingerhoedskruid

Digoxine heeft als medicijn een interessante geschiedenis, die niet beperkt is tot het onderzoek van William Withering. In de negentiende eeuw bijvoorbeeld, werd digitalis bij allerlei ziekten en kwalen voorgeschreven.

Het medicijn is te zien op een portret dat Vincent van Gogh maakte van zijn behandelend arts Paul Gachet. Als homeopaat stond dr. Gachet bekend om het gebruik van plantaardige medicijnen, waaronder waarschijnlijk ook digitalis, gezien het vingerhoedskruid dat in een glas op tafel prijkt. Het vingerhoedskruid op het portret heeft geleid tot speculaties over de rol van digitalis in het ziekteproces van Van Gogh.